Matalikilo 3:1
lino muzoka kajisi maanu kwiinda banyama boonse mwami leza mba kalenga. nkabela wa kaambila mwanakazi kuti, inzya, sa leza wa kaamba kuti, ta mweelede kuyoolya misamu yoonse ya mu muunda?
Matalikilo 3:6-7
lino mwanakazi na kabona kuti musamu mubotu ku kulya, alimwi kuti wakali kubotezya meso, alimwi musamu ula yandika ku kupa muntu busongo, wa kabweza mucelo wawo, elyo wa kalya, elyo wa kaupa akwalo ku mulumi wakwe; elyo alakwe wa kalya.
Elyo mpoonya awo meso aabo boonse bobile aka jaluka, nkabela baka ziba kuti bakali a zinswe; elyo baka suma matu aa mukuyu, a kuli citila zivumbilizyo.
Matalikilo 3:14-15
Elyo MWAMI Leza wa kaambila muzoka kuti, Mbo wacita obu, uli tukidwe kwiinda ing’ombe zyoonse, a banyama boonse ba musokwe; uyo enda aa bula bwako, a bulongo buyooba zilyo zyako mazuba oonse aa buponi bwako:
Nkabela Njo busya inkondo akati ka nduwe a mwanakazi, akati ka lunyungu lwako a lunyungu lwakwe; luyo uma aa mutwe wako, a yebo uyo uma ku kasindi kakwe.
Eci nce cibi citaanzi ca bulunguluzi bwa kalembwa mu Bbaibbele. I munyama wamancenjela maningi kwiinda boonse, i muzoka, “wakoongelezya” Eva mu kulya kabeela ka mucelo wakakasigwa. Wa kaulya alimwi mpawo wa kaupa ku mulumi wakwe, oyo wakabapa kumvwisya kuti bakali aa zinswe.
Mibuzyo itobela njeeyi: Mbobuti muzoka mbakonzya kwaambaula? Ino apeli iili acakucita nzi a kuba aa zinswe? Alimwi, mpaali i lunyungu lwa muzoka mpo lweelela muli eci coonse?
I Bbaibbele lyaamba kuti i muzoka wakali a “maanu” kwiinda banyama boonse. Wa kali kutandila kuba mbuli bube bwabantu, cakuti wakali kukonzya kweenda, kwaambaula, a kwalo kuba a mubandi wabupampu wa kumbali. Naka mana koongelezya mukaintu wa Adamu, Leza wa musinganya kuti ibe inzoka, pele kaku tanaba kuti lunyonyoko lwa citwa kwalo lunyungu lwa kali syangidwe.
I Bbaibbele lilaamba mu Matalikilo 3:15 kuti i muzoka waka jisi lunyungu, alimwi Leza waka bikka inkondo akati ka nyungu zyobile. Mubwini, i lunyungu lwa muzoka lwa kasangana a lunyungu lwa kunyama ilwa Eva kakuta naba kwaandana. Mbobuti boonse obo mbo kukonzya kuba kuli cakatobela ku kulya apeli? Mpawo, i tumpango tusyoonto tucilila, “Adamu wakaita zina lya mukaintu wakwe kuti Eva; nkaambo wa kali banyina wa boonse baumi.” Amubone ikuti talyaambi kuteeti Adamu wakali wisi wa boonse baumi.
Kuli “micelo” yaandene mu Bbaibbele. Mu bwini, kuli mucelo wini, mbuli apeli, elyo likomena alimwi lilaligwa kuba cakulya. Kuli mucelo akwalo oyo waamba milimo yesu, nanka milimo ya kunyama mbuuli kulima a makwebo, na milimo ya kumuuya mbuuli kucita maleele a ku kambauka Makani mabotu. Mpoonya, kuli mucelo wa da, oyo waamba kumita a kuzyalwa kwa mwana.
Sa inga kulya mucelo wini kwakapa Adamu a Eva kuba aa kumvwisya kuti bakali zinswe? Na, sa inga ca tola luswaanano lwakunyama akati ka mwaalumi a mwanakazi kuti balo bamvwisye kaambo nco beelede kuvumba zibeela zimwi zya mibili yabo?
Ino ncinzi caka citika ncobeni buzuba obo mu Muunda kupa kuti bantunsi boonse bawe?
Mbuli Lunyungu lwa mwanakazi lwakali Leza munzila iini ka Li zyalulula mu mubili wa buntunsi, akwalo lunyungu lwa muzoka ni nzila iini eyi Saatani nja kajana kuti wakali kukonzya kuli julila mulyango mu mukowa wa bantunsi. Tee ca kali kukonzeka kuli Saatani (nkambo ngu cintu-ca muuya buyo CAKALENGWA) ku li zyalulula mu ciyanza eco Leza mbwaka ka Li zyalulula, aboobo bulunguluzi bwa Matalikilo bula twaambila nzila mbwa kazyala lunyungu lwakwe a kulizibya mu mukowa wa bantunsi. Akwalo mula yeeya kuti Saatani wiitwa kuti “muzoka.” Ngu lunyungu lwakwe na kulinjizya mu mukowa wa bantunsi nko tuli mukukanana.
Adamu katana sola akuba alulalano lwa kumubili a Eva, i muzoka wakali alulalano olo kumbele lyakwe. Elyo oyo umwi wakazyalwa wakali Kaini. Kaini wakali wa (kazyalwa kwa, wakazyalwa kwa) “Muntu Mubi,” (1 Johane 3:12)
...I bwini bwa makani mbwa kuti Eva wakali jisi mwida lyakwe bana BOBILE (mayanga) kuzwa ku mada AANDEENE. Wa kali kuyumwide mayanga, a kumita kwa Kaini kwaka saanguna kuli oko kwa Abela.
Izyaambwa
Matalikilo 3:6-7
Lino cindi mwanakazi na kabona kuti musamu mubotu ku kulya, alimwi kuti wakali kubotezya ku meso, alimwi musamu ula yandika ku kupa muntu busongo, wa kabweza micelo yawo, elyo walya, elyo akwalo wa kapa mulumi wakwe; elyo wa kalya.
Mpoonya meso aabo boonse bobile aaka jaluka, nkabela bakaziba kuti bali aa zinswe; elyo baka suma matu aa mukuyu, a kuli citila zivumbilizyo.
[Mbobuti mbo bakaziba kuti bakali aa zinswe kuzwa ku kulya kabeela ka mucelo?]
Matalikilo 3:13-15
Lino i MWAMI Leza wa kaambila mwanakazi kuti, Ino ncinzi eci nco wacita? Elyo mwanakazi wakati, I muzoka nguwa ndoongelezya, aboobo Nda lya.
Lino i MWAMI Leza wa kaambila i muzoka kuti, Nkaambo wa cita obo, uli tukidwe kwiinda ing’ombe zyoonse, a banyama boonse ba musokwe; uyo enda aa bula bwako, a bulongo buyooba zilyo zyako, mazuba oonse aa buponi bwako:
Lino Njo busya inkondo akati ka nduwe a mwanakazi, akati ka lunyungu lwako a lunyungu lwakwe; luyo uma mutwe wako, elyo uyo uma kasindi kakwe.
[I muzoka wakali jisi lunyungu. Mu bwini, eci ta caambi ku inzoka.]
Matalikilo 3:20
Lino Adamu wakaita zina lya mukaintu wakwe kuti Eva; nkaambo wa kali banyina wa boonse baumi.
[Nkaambonzi Adamu nca taitwi kuti wisi wa boonse baumi?]
Matalikilo 4:1-2
Lino Adamu wa kaswaanana a Eva banakwe; nkabela wa kamita, akuzyala Kaini, wa kati, Nda jana muntu kuzwa ku MWAMI.
Alimwi lwabili wa kazyala munyina Abela. Lino Abela wakali sikweembela imbelele, pele Kaini wakali sikupanda nyika.
[Boonse buumi buzwa kwa Leza, nanka kumitwa munzila yamulao na kutali munzila yamu mulao. Saatani takonzyi kulenga buumi.]
Luka 3:38
Oyo wakali mwana a Enosi, oyo wakali mwana a Seta, oyo wakali mwana a Adamu, oyo wakali mwana a Leza.
[Uli kuli Kaini mwana-mutaanzi kuzyalwa mu nzyalani ya Adamu?]
1 Johane 3:12
Kutali mbuli Kaini, oyo wakali mubi, elyo wa kajaya munyina wakwe. Ino wa kamu jayila nzi?
Nkaambo kakuti milimo yakwe mwini yakali mibi, anu kuti ya munyina yakali luleme.
[Leza wakalenga Adamu mu cinkozya Cakwe mwini. Nkokuli bubyaabi bwa Kaini nko bwakazwa, alimwi nkokuli bululami bwa Abela nko bwakazwa? Bube bwabo bwaka konwa kuzwa ku mawisi aabo.]
Juda 1:14
Lino Enoki awalo, wamusanu mubabili kuzwa kuli Adamu, wakasinsima kwa zeezi, kaamba, Amubone, i Mwami ula boola aa zyuulu zyazyuulu zili kkumi zya basalali bakwe,
[Taakwe busena mu Bbaibbelei i Kaini mpajanwa mu nzyalani ya Adamu.]